Paul van Tongeren

Cees Maris

Evert van der Zweerde

Jozef Keulartz

Floris van den Berg

Ton Vink

Heleen Pott

Petran Kockelkoren

Menno R. Kamminga

Peter Claessens

Dit tweede nummer van jaargang 43 van Filosofie & Praktijk heeft twee actuele kwesties als thema: de discussie rond het Nederlandse slavernijverleden en de eventuele excuses daarvoor, naast de actualiteit van de Russische inval in Oekraïne. Om te beginnen buigt Menno Kamminga zich in zijn bijdrage “De morele betwistbaarheid van nationale slavernijexcuses” over een kwestie die Nederland duidelijk verdeelt: moeten er excuses komen voor het nationale slavernijverleden, of niet. De huidige premier Mark Rutte stelt slavernijexcuses begrijpelijk maar niet verstandig te vinden. Slachtoffers en daders zijn allang dood; huidige generaties zijn niet zomaar verantwoordelijk voor vroeger leed onder een ander staatsbestel; en excuses kunnen tot polarisatie leiden. Niettemin ijveren linkse politieke partijen en actievoerders ervoor dat de regering eindelijk excuses aanbiedt in 2023, wanneer 150 jaar afschaffing van de slavernij wordt herdacht. Zoals de regering in januari 2020 excuses aanbood voor de overheidsrol bij de Holocaust, zou zij dat ook moeten doen voor de nationale betrokkenheid bij de gruweldaden van slavenhandel en slavernij. De druk op de regering neemt toe door de excuses die Amsterdam, Rotterdam en Utrecht hebben aangeboden voor hun stedelijke slavernijverleden, en de plannen van andere steden hiertoe. Maar de maatschappelijke weerstand is groot. Op deze discussie komt F&P in een later nummer daarom nog eens terug. In “Meten met meerdere maten? Een filosofische reflectie op Ruslands oorlog in Oekraïne” buigt Evert van der Zweerde zich vervolgens over die andere actuele kwestie, de oorlog in Oekraïne. Sinds de invasie van Oekraïne door het Russische leger op 24 februari 2022 staat de wereld bol van de analyses en verklaringen. Deze variëren van psychologische verklaringen van het ‘irrationele’ gedrag van Vladimir Poetin, via economische en geopolitiek-strategische, tot essentialistische duidingen van ‘Rusland’. Wat kan een filosofische reflectie hier nog aan toevoegen? Hetzelfde als altijd: kritische distantie en conceptuele helderheid, in de soms ijdele hoop dat die twee zaken enig verschil maken. Deze bijdrage richt zich op de complexe ‘casus’ van de huidige oorlog, door Rusland ontketend in vooral Oost-Oekraïne, en poogt drie elementen aan te dragen die genoemde kritische reflectie kunnen faciliteren: een historisch perspectief, een poging tot verplaatsing in de Russische situatie en een politiek-filosofische plaatsbepaling. In zijn Minima Philosophica “Wereldhistorische beschouwingen. De actualiteit van de crisis-analyticus Jacob Burckhardt” illustreert Peter Claessens de relevantie van Burckhardt: “Toch is het weinig historici gegeven 150 jaar later nog zoveel actualiteit te bezitten”. In menig opzicht zijn parallellen te trekken tussen Burckhardts visie en de huidige actualiteit. Het meest in het oog springt daarbij – natuurlijk - de parallel tussen Burckhardts beschrijving van de ‘kwaadaardige macht’ en de actualiteit van de oorlog die nu in volle omvang in Oekraïne woedt: “Zwakkere buren worden onderworpen en geannexeerd of anderszins van hun onafhankelijkheid beroofd, niet om ervoor te zorgen dat ze zelf niet meer als agressor optreden, want daarover maken ze zich nog het minst druk, maar om te voorkomen dat een andere staat zich er meester van maakt of ze politiek van zich afhankelijk maakt; het is ze erom te doen de mogelijke politieke bondgenoot van de vijand te onderwerpen. En zijn ze eenmaal deze weg ingeslagen, is er geen houden meer aan; voor alles is er een excuus.” In zijn reviewartikel “Filosofie van menselijkheid. De droom van Johan Braeckman” gaat Floris van den Berg in op het interviewboek Een zoektocht naar menselijkheid. Dirk Verhofstadt in gesprek met Johan Braeckman (2021) door filosoof Dirk Verhofstadt. Na Op zoek naar waarheid, met Etienne Vermeersch (2019) en Op zoek naar harmonie met Paul Cliteur (2012), interviewt Verhofstadt nu Johan Braeckman. Paul van Tongeren zorgt in “Een prachtige nalatenschap” voor een bespreking van het boek van Erik Oger: Als in een honderdvoudige spiegel. Nietzsches perspectivische schrijven. Kalmhout: Pelckmans, 2022, 406 pp. En Jozef Keulartz bespreekt in “Vertel dat maar aan Alexei Navalny, Monsieur Latour!” van Arjen Kleinherenbrink De Constructie van de wereld. De filosofie van Bruno Latour. Amsterdam: Boom, 2022, 240 pp. De rubriek Signalementen vormt zoals gebruikelijk de afsluiting van dit nummer

Slavernij/Oekraïne

`Scientific history of philosophy' was one of the professional branches of Soviet philosophy, and a place where philosophical culture was preserved in an often hostile environment. Situated between the ideological exigencies of the Soviet system with its Marxist-Leninist `theoretical foundation' and the need for an objective account of philosophy's past, Soviet history of philosophy displays the characteristic features of Soviet philosophy as a whole, including a forceful reappearance of its Hegelian background. This book is the only Western monograph on this important part of Soviet philosophy, thus filling the last main gap in Western `Philosophical Sovietology'. At the same time, it offers the first survey of Soviet philosophy after the disappearance of the Soviet system itself, embarking on an historical and meta-philosophical investigation of Soviet philosophical culture. The book will be of interest to students of Soviet and Russian philosophy, historians of philosophy and specialists in Soviet studies.

Istoriko-Filosofskaja Nauka

Soviet Historiography of Philosophy

William Peter van den Bercken

Manon de Courten

W. van den Bercken

Vladimir Solov'ev (1853-1900- is regarded as the most original and systematic of the Russian philosophers in the 19th century. He has once again become the subject of international scholarly attention both in Slavic countries and the West. This volume contains selected papers presented at the international conference on Vladimir Solov'ev held at Nijmegen University, the Netherlands, in September 1998. The scope of this conference was wide-ranging, dealing with theological, metaphysical, philosophical and historical themes. Though Solov'ev's broad intellectual activity defies any strict attempt at categorisation, the editors have classified its major themes under the dual characteristic of reconciliation and polemics. Solov'ev was passionately committed to the reconciliation of all beings under the idea of all-unity, which he attemted to achieve by engaging in uncompromising polemics with his contemporaries, The thirty contributors to this volume are specialists from Russia, Ukraine, Bulgaria, Western Europe and the United States. The volume makes a significant contribution to the intellectual reassesment of Vladimir Solov'ev since the rediscovery of his philosophical heritage in his own homeland in the 1980s.

Reconciler and Polemicist ; Selected Papers of the International Vladimir Solov'ëv Conference Held at the University of Nijmegen, the Netherlands, in September 1998

Vladimir Solov'ëv

Wout Cornelissen

Gerrit Steunebrink

Japan, Russia, and Turkey are major examples of countries with different ethnic, religious, and cultural background that embarked on the path of modernization without having been colonized by a Western country. In all three cases, national consciousness has played a significant role in this context. The project of Modernity is obviously of European origin, but is it essentially European? Does modernization imply loss of a country's cultural or national identity? If so, what is the "fate" of the modernization process in these cases? The presence of the idea and reality of civil society can be considered a real marker of Modernity in this respect, because it presupposes the development of liberalism, individualism and human rights. But are these compatible with nationalism and with the idea of a national religion? These questions are the more pressing, as Japan is considered part of the Western world in many respects, and Russia and Turkey are defining their relation to the European Union in different ways. An investigation of these three countries, set off against more general reflections, sheds light on the possibilities or limitations of modernization n a non-European context.

Modernization in Intercultural Context : Russia, Japan, Turkey

Civil Society, Religion, and the Nation

Evert van der Zweerde

About

Books

Join the club