Annie Ernaux

Seneler

Sine

bir dönem romanı desen değil, otobiyografi desen? eh, tam değil; hem kişisel hem hiç değil... ne kadar farklı bir üslup, ne kadar farklı bir tür. bayıldım. itiraf edeyim başlarda “n’oluyor ya?” diye okudum ama sonra elimden bırakamaz oldum. 1940’lardan yanılmıyorsam 2006’ya kadar fransa çerçevesinde birçok konuda insanlık olarak neler düşünmüşüz, nasıl davranmışız bunları okudum aslında. kadınlar, direnişler, mülteciler, savaşlar, gençler... tabi “gelişmekte olan” bir ülke vatandaşı olarak benzer aşamaları birkaç on yıl geriden takip edince ister istemez bizim jenerasyonun türkiye’deki halini bile gördüm kaç yıl öncesinin fransa’sında. zaten kitapla ilgili hayıflandığım tek şey türk bir yazar tarafından yazılmamış olması. şu kitaptaki her bir kitabı, filmi, reklamı, ne bileyim siyasetçiyi tanıyarak, google’da bakınmaya gerek duymadan, her bir göndermeyi anında anlayarak okuduğunuzu düşünsenize. bunu yaşayamamış olmama rağmen bayıldım. yani yazarın bu kadar kişisel bir anlatıyı bu kadar kendinden uzak anlatabilmesine ve bu kadar dönemiyle birlikte, o havayı solutarak ilerletmesine hayran kaldım. beklentim çok mu yükseldi diye korkmuştum kitap ilk basıldığında yaşanan heyecanın gazına gelip alırken ama az bile yükselmiş. müthiş.

Esra A

Otobiyografik öğelerden oluşan ama sadece otobiyografi olmayan, farklı bir okuma deneyimi oldu benim için. Çok bireysel bir yandan da çok toplumsal bir anlatı. Kadın olmak, siyasi gelişmeler, mekan ve zaman ilişkisi, bedene ve yaşa ilişkin gözlemlerin yıllar içinde nasıl değiştiğini alçakgönüllülükle beraber hayretle de seyreden bir kadın. Ülkesinde olan bitenlere yönelik hem o zamana ait hem de anlattığı andaki gözlemlerinin, duygularının kokteyli. Okumaya başladığımda yazım tarzı olarak bu denli değişik gelip bir anda bu kadar akıcılaşabilen bu kitabı çok sevdim. 1940’larla başlayan kitap 2008 ile sona eriyor. Fransa, oradaki yaşam, oranın kültürü ve insanlarının yapısı, yakın tarihi hakkında çok bilgisi olmayan biri olarak kendi ülkemi düşünerek süren okuma deneyimimde özgünlüklerle birlikte yıllar içinde önce siyasal yaşam sonrasında da ekonomik anlamdaki benzeşmelerin ne kadar fazlalaştığını düşündüm. Yazar Ernaux pandemi dönemini de kapsayan bir şekilde yazsaydı bu aynılık daha da artan bir aynılık mı olurdu merak ediyorum. Kitapta zaman tünelini anımsatan, anlatımı güçlendiren ve anılan şarkıların hepsini dinleyerek okudum ve çekindiğim gibi bu molalar beni metinden kopartmadı. Böylece fonda şarkıları dinlerken değişen yılların ritmini işitsel olarak da deneyimlemek güzel oldu. 2021’de okuduğum “en” kitaplardan oldu. Çevirmen Siren İdemen’e ve Can Yayınları’na teşekkür ederim. 

"… Sonsuz bir şimdinin içindeydik."
"Hafıza tükenmeyen bir şeydi artık."
"Walkman’le birlikte, ilk defa müzik bedene nüfuz ediyordu, dünyaya duvar çekip müziğin içinde yaşayabiliyorduk."
"Artık birer yetişkin olan çocuklara bakarken, onları dinlerken zihnimizden bizi onlara bağlayanın ne olduğu geçiyor, ne kan ne de genler; sadece birlikte geçirilen binlerce günden, sözden, hareketten, yemekten, arabayla kat edilen yollardan, farkında olmadan iz bırakan sayısız deneyimden oluşan şimdiki zaman."
"Evlilik ve aile hayatının alametifarikası olan madden ve manen sürekli başkaları için endişelenme halinden uzaklaştı. Onun yerini daha hafif, insani meselelere duyulan ilgi aldı. "

Irem

“Bütün görüntüler yok olup gidecek.”

Seneler; -Fransızların kara bir leke gibi gördüğü- İkinci Dünya Savaşı’nın hala devam ettiği 1940’ların başından, 2006 yılının çağdaş toplumuna uzanan ve 225 sayfada böylesine bir dönemi - adeta 20. yy’ın büyük bir bölümünü- kucaklayan “kişisel olmayan” bir otobiyografi. 60 yıllık bu geniş aralıkta fransız toplumunun dönüm noktalarıyla kişisel albümlerden fotoğraflar iç içe geçerek insanın dünya üzerindeki varlığı, özgürleşme, cinsellik, göçmenlik ve göçmene bakış açısı, kadının toplumdaki rolü, ev içindeki sorumluluk yükü, savaşlar arasındaki farklar ve etkileri, siyaset, küreselleşmenin etkilerini Annie Ernaux’nun günlük hayatına dair izler eşliğinde okuyorsunuz.

Fransa’nın yakın tarihine dair izler taşıdığı için döneme dair bir aşinalığınız olması kitabı daha anlamlı hale getirir elbette. Ancak yabancıysanız da kitapta çok kıymetli ve detaylı son notlar var. Annie Ernaux benim hayatıma instagramdaki @kadinlarneyazmis hesabı ile girdi. Yazarla ilk tanışma kitabım Yalın Tutku olmuştu. İkinci kitabım ise fransızca ile başlayıp türkçesinden bitirdiğim Les Années/Seneler oldu. Yalın Tutku ile başlayan hayranlığım da bu kitap ile aşka dönüştü. Bence her kadının okuması gereken, türünün nadide bir örneği olan, muazzam bir kitap. 2021’in ilk ayından yılın en iyi kitabını okudum muhtemelen. Lütfen okuyun.

“Artık asla olmayacağımız zamandan bir şey kurtarmak.”

Eylül Görmüş

Övüldüğü kadar varmış, bayıldım. Bir kere teknik olarak müthiş: hiç “ben” demeden bir otobiyografi yazmayı becermiş Annie Ernaux. Kişisel deneyimini toplumsal, sosyolojik ve politik olanla ne kadar müthiş harmanlamış. Okurken sık sık aklıma Boğaziçi’nde birinci sınıfın birinci döneminin ilk dersinde bize söylenen ve sonra da unutmamamız için sıkça hatırlatılan “her şey politiktir” cümlesi geldi. 1940lardan 2006’ya dek uzanan bir zaman diliminde değişen Fransa ve dünya ve bunlarla beraber dönüşen kadın olma, hayatı deneyimleme, kendini tanımlama deneyimini anlatıyor Ernaux. Toplumsal hafızayla bireysel tecrübeyi bu zariflikle harmanlayan kitap bulmak çok zor. Sanırım kitabın son cümlesini aslında kitabın yazılma sebebi olarak okuyabiliriz: “artık asla olmayacağımız zamandan bir şey kurtarmak.” (Aklınıza Proust gelmiş olabilir, doğrudur, sıkça Proust göndermesi göreceksiniz zaten.) Kitabı yavaş yavaş okumak istedim ama yapamadım, bırakamadım zira – fakat hayatımın çeşitli dönemlerinde, kendi farklı “seneler”imde dönüp tekrar okuyacağıma ve Ernaux’nun tecrübesine ve yol arkadaşlığına ihtiyaç duyacağıma eminim. Çok etkilendim, aşırı hararetle öneriyorum ve Can Yayınları’nın basacağı yeni Ernauxları heyecanla bekliyorum. Şu çok tanıdık pasajı da buraya bırakıyorum: “(Protesto yürüyüşlerinden sonra) rozetleri eve dönüşte hatıra olarak çekmeceye koyuyorduk. İçeriğini unuttuğumuz dilekçelere imza atıyorduk, hatta imzaladığımızı unuttuğumuz bile oluyordu. (…) İnsanlar bugünden yarına yorgun düşüyordu. Coşkunun ardından dermansızlık, itirazın ardından rıza geliyordu. “Mücadele”, eğlence konusu haline gelen Marksizmin kokusunun üzerine sindiği bir kelime olarak itibarsızlaşmış, “hak savunuculuğu”ndan öncelikle tüketici hakları anlaşılır olmuştu.”

Yiğit Ahmet Kurt

Daha henüz ilk sayfalarında karşılaştığım çocukluk anılarının beni kendi çocukluğuma götürüşü ile sarsılarak başladım. 1940’larda başlıyordu hikaye ve Fransa’da yaşanıyordu. Bu kadar uzak zaman ve mekandan, bu kadar yakın çocukluk anıları canlandırmak çok acayipti. Sanırım biraz “çocuk hep çocuk, her yerde çocuk” gerçeği ile “coğrafyada zaman kayması” birleşmişti. 

Çekmecesindeki fotoğraflarından birinin tasviri ile giriş yaptığı her dönemi, aile yemeğindeki sohbetleri ile tamamlıyor… Günlük olaylarla, tarihi olaylarla; 1940’lardan başlayıp, 2006’ya varan bir seyahata çıkarıyor. Bir tarih anlatısı da değil, salt bir kişisel hikaye de. Bunları da araç eden daha çok bir his, bir anlam yolculuğu. Başta da dediğim gibi, başka bir coğrafyadan çıkması, sizi çok tanıdık bir yolculuğa çıkarmasına engel değil. Bizden birinin bir anlatısı olsa, Jean-Paul Sartre değil Yaşar Kemal, Albert Camus değil Sabahattin Ali olur, 1968 Mayıs Olayları yerine 1960 Mayıs Darbesini okurduk belki; ama o yaş geçişlerindeki his, dönemlerdeki değişim, toplumdaki “gelişim” değişmezdi. Kitabın sonlarında, o’nun yıllardır yazmayı aklına koyduğu kitabı tarif ederken dediği gibi “…bir hayatı hikayeleştirmeyi, kendini açıklama anlatısı yaratmayı amaçlayan bir anımsama çalışması değil. Kendi içine sadece dünyayı, dünyanın geçmiş günlerinin muhayyilesini ve hafızasını görmek, fikirlerin, inançların ve hassasiyetlerin değişimini, öznenin ve kişilerin dönüşümünü kavramak için bakıyor.”

Bir otobiyografi özünde ama ben’i değil, o’nu anlatıyor. İnsanın zaman içerisindeki değişimini vurgulama açısından da, hikayeleştirme açısından da kendisini “o" olarak anlatması kuşkusuz anlatıyı güçlendiriyor. Hem anlatımındaki o sansürsüzlükte de etkisi vardır belki, “o” olarak anlatmanın. 

Uzatmayayım; bence okuyun. Bir yandan zihninizde sürekli kendi geçmişinizi, anılarınızı canlandıracak; bir yandan da dediği gibi fikirlerin, inançların, hassasiyetlerin nasıl ve ne denli değişime uğradığını hatırlatacak.

Seneler

Reviews