Emrah Safa Gürkan

Ezbere Yaşayanlar, bir türlü vazgeçemediğimiz alışkanlıklarımızın tarihî arka planıyla birlikte antropolojik, sosyolojik ve psikolojik kökenlerini irdeliyor. Bizim gibi olmayanlara neden tahammül edemiyor, yabancıdan ve farklıdan neden korkuyoruz? İnsanları niçin konuşma tarzına göre yargılıyor, argo kullananlara ya da aksanlı konuşanlara niçin yukarıdan bakıyoruz? Şu rasyonalite çağında neden hediye alıyoruz ve birbirimize bir şeyler ısmarlıyoruz? Niçin dedikodu yapmaktan vazgeçemiyoruz? Son elli yılda birçok hak edindikleri halde kadınlar neden erkeklerden farklı meslekler tercih etmekte ısrar ediyor? Bunca bilimsel gelişmeye rağmen neden hâlâ fala ve büyüye inanıyoruz? Tüm bu sorulara cevap ararken anekdot denizinde boğulmadan diyardan diyara koşup çağdan çağa savrulacağız.

Vazgeçemediğimiz Alışkınlıklarımızın Kökenleri

Ezbere Yaşayanlar

Burak Kaan Özbek

Okuyarak kazanacaklarinız sayfalardaki kelimelerden cok daha fazlası. "Aristo-tedbir bir şekilde "Bütün, parçaların toplamından fazladır" demek istemiyoruz sadece. Zor metinleri okumak; derinliğine düşünebilme, karmaşık kavramları anlaya- bilme, bir fikri belirli bir bağlam içinde değerlendirebilme, farklı olayları karşılaştırabilme, bir argümanın artılarını ve eksilerini tartabilme ve bundan da önemlisi yaratıcı fikirler üretebilmeyi öğretecek bizlere. Tüm bunlar özel yaşamdan iş hayatına kadar işimize yarayan ve popüler kültürün sürekli slogan haline getrirdiği özellikler değil mi aslında? Çocuklarımzı pahalı okullara sırf bu yüzden yollamıyor muyuz?

Eski toplumların para yerine takas ile alişverig yaptığı bir mit. Ekonomiyi siyaset ve ahlaktan ayrı, otonom bir alan gibi gösterme uğraşındaki liberaller Adam Smithten bu yana ne derse desin, antropologlar henüz kendi içinde takas ile alışveriş yapan bir topluma rastlamadı. Takas aslında birbirini tanımayan kabilelerin bir araya geldikleri zaman kullandıklar bir şey; yeterli güven ortamının oluşmadığı, birbirlerine yabani insanların bir kereye mahsus olmak üzere eşya değiş tokuş yaptığı, ritüellerle de desteklenen mecburi bir çözüm yani.

Sorarsanız hepimiz çok rasyoneliz ama Altıncı Bölümde anlayacağımız gibi fala inanmayanımız da yok. Dua etmenin yerini de evrene pozitif enerji gönderme aldı. Tanrısız bir evrene mesaj yollamak çok oksimoronik olacağına göre aslında burada tüm evreni bir Tanrı gibi gören panteist bir durum söz konusu. Yani inanmadan duramiyoruz ne kadar aksini iddia etsek de. Bazen de karma gibi kavramların bir anda dini kimliğinden kurtulduğunu görüyoruz. Ancak bu yeni sunumlar şu gerçeği değiştirmiyor: Eğer bir ihtiyaca karşılık geliyorsa, hurafeler çağından birçok ádet rasyonalite devrinde, biraz daha şık ambalajlarda belki ama, karşımıza çıkmaya devam edecek.

Daha Çok Gezmek, Daha Çok Öğrenmek mi Demek? Bugủn daha rahat geziyor olmamiz seyyahin niteliğini de değiştirdi aslında. Eskiden gezginler etraflarına daha ilgiliydi muhtemelen, zira hem toplumun daha üst tabakalarından geliyorlardı hem de gezmek için çok daha fazla zaman ve para harcamaları gerekiyordu. Ekonomistlerin deyimiyle konuşmak gerekirse, seyahatin batık maliyeti (Ing. sunk cost) daha yüksekti yani. Eskiden bir fikir ile gerçekleştirilen seyahat şimdi daha çok bir itkiyle gerçekleştirliyor. Diziler, filmler, sosyal medya paylaşımlar, arkadaş ve komşuların tavsiyeleri ve indirimli tatil paketlerinnin etkisi altında çikilan bu yolculuklar eskisine göre daha az içsel tecrübeye dönüşüyor: amaç çoğu zaman görmekten ziyade göstermek, anlamaktan ziyade anlatmak aslında.

Gözlemlemenin, sorgulamanın, tutarlı fikirler geliştirmenin sancılı sürecine katlanmaktansa reklamvari sloganlarla özgünlüğü yakalayabileceğimizi sanıyoruz. Ve sonunda her tembel öğrenci gibi sınıfta kaldiğımızda hocayı suçluyoruz.

Hayatın her alanında birbirinden farklı kökenden gelen ögeleri karıştırıp tabuları yıkmakla böbürlenen modern insan, iş kültüre gelince duvarlarını yıkmıyr, yıkamıyor, her ağaçtan meyve koparamıyor. Kıyafetlerimizde gösterdiğimiz cesareti ve seçiciliği okuduklarımızda, dinlediklerimizde ve izlediklerimizde sergilemekten imtina etmemiz aslında dış görünüşümüzde vermeye hazır olduğumuz tavizleri içselleştirmekte ne kadar isteksiz olduğumuzun da gönülsüz bir itirafı.

Yiyeceği ekmeği evde yapmak için efor sarf etmekte hiç tereddüt etmeyen insanımızın tüketilecek şey kültür olduğunda kendisini sıradanlık denizinin akıntılarına salıverdiğini gõrüyoruz. Modern toplumun "Hizmet kapımıza gelsin" anlayısının verdiği rahatlıkla kendisine sunulan kültürel metaları tüketmekten öteye gidemeyen ve moda olanın dışına çıkmak gibi bir endişesi olmayanların karbon kâğıdıyla çoğaltılmışçasına birbirlerine benzemesine çok da şaşmamak gerek belki.

Ender Ahmet Yurt

Emrah Safa Gürkan'ın daha önce herhangi bir kitabını okumamıştım. Kendisini Youtube ve Twitter üzerinden takip ediyordum. Youtube'da yaptığı yayınlardaki anlatım tarzını seviyorum. Karmaşık konuları daha basite indirgeyip anlatıyor kaynakları ile. Bu kitapta da aynı şekilde karşımıza çıkıyor. Karmaşık ve gerçekten ezbere yaptığımız davranışlarımızın nedenlerini bize anlatıyor. Bu anlatımları da renkli fotoğraf ve resimler ile destekliyor. Ayrıca ilk kez bu kitapta denk geldiğim QR kodlar ile de bazı konular ile ilgili videolar izlemenize yardımcı oluyor. Ancak dinlerken fark etmediğim ama okurken zorladığım bir konu var. Lafları yani cümleleri biraz uzatması. Araya konudan biraz alakasız bazen şakalar ve bilgiler sıkıştırması. Belki normalde de bu şekilde yazıyordur, bilemiyorum. Bu yöntem zaman zaman iyi olsa da, bazen okuduğum yerlerde beni zorladı.

Muhammed Emin Aydın

Emrah Safa Gürkan'ın okuduğum ilk eseri. Bir çok konuya değindiği, güzel, akıcı bir eser. Akademik olduğu kadar herkesin anlayacağı bir dile de sahip. Kaynakça olarak da çok zengin.

Ezbere Yaşayanlar Vazgeçemediğimiz Alışkınlıklarımızın Kökenleri

Reviews

Highlights