Jenny Erpenbeck

Gidiyor Gitti Gitmis

Eylül Görmüş

Bu kitabı çok, çok, çok sevdim. Okuduğum ikinci Jenny Erpenbeck kitabıydı ve kendisinin olağanüstü bir yazar olduğuna kesinlikle ikna olmuş durumdayım. (Gerçi çağdaş Alman edebiyatı genel olarak çok heyecan verici değil mi? Monika Maron, Wilhelm Genazino, Daniel Kehlmann falan…) Memlekette sığınmacılara karşı gitgide tırmandırılan bir kampanya yürütülürken bu kitabı okumak çok acayip oldu. 2012-2014 arasında Afrikalı sığınmacıların Berlin’deki Oranien Meydanı’nda yaptıkları işgal eylemine odaklanan bir roman “Gidiyor Gitti Gitmiş”. Emekli olmuş bir profesörün bu mültecilerle tanışıp onları anlayarak hayatındaki boşluğu doldurmaya çalışmasının öyküsü bir yerde. Birkaç kuşak önce büyük bir savaş yaşamış, kayıplar vermiş ve bizzat kendileri sığınmacı olmak zorunda kalmış bir halkın dahi mültecilere karşı nasıl korkunç bir tutum alabileceğini, bu konularda düzenleme yapma iddiasındaki “yasa”ların aslında tek işlevinin bu insanların bürokratik çözümsüzlük içinde kaybolmasını sağlamak olduğunu ve görkemli medeniyetimizin o devasa çelişkilerini öyle incelikli bir şekilde yüzümüze vurmuş ki yazar. Nasıl tarif edebileceğimi bilemiyorum ama ancak büyük bir yazarın yazabileceği bir kitap bence bu. Daha çok insanın okumasını çok arzu ederim. “Bir sığınmacının, sefil yaşam koşulları içinde ağır ağır yok olması değil de kendini çatıdan atması bir ülkenin itibarını niçin daha fazla zedeler? Böyle bir anda mutlaka yakınlarda deklanşöre basacak bir fotoğrafçı bulunduğu için muhtemelen. Yoksa asıl skandal, bu adamların olanaksızlaşmış olan yaşamlarını onları istemeyen bir ülkenin yönetmesine izin vermeye devam etmek yerine kendi ölümlerini kendilerinin belirlemek istemeleri mi? Yoksa insanın kendi hayatı üzerinde iktidar sahibi olma meselesi öncelikle bir iktidar meselesi mi?”

Irem

2014 yılında Oranienplatz'da kurulan mülteci kampından temel alarak sığınmacı olmak, mülteci yasaları - bürokrasisi, sınırlar ve ev konuları üzerine muhteşem bir kitap. Hikayenin anlatıcısı Richard, birleşmeden önce Doğu Berlin’de yaşamış, bir süre önce dul kalmış ve şimdi de emekli olup zamanını nasıl geçireceğini bilemeyen bir üniversite hocası. Her ne kadar birleşme sonrası zenginleşen Almanya’nın topraklarında yaşıyor olsa da eski alışkanlıklarının izlerini ya da “Batı”nın sokaklarına olan yabancılığını görebiliyorsunuz. Çalışma izni alamadıkları için çadırlarda ya da yurtlarda hiçbir şey yapamadan zaman geçirmeye çalışan mülteciler ile Doğu Berlin’li emekli bir dul eşleşmesi; farklı kaderlerdeki hayatın bekleme salonu dönemleri anlatısı kitabın en güzel yanlarından birisi. Diğer bir güzellik ise tabii ki yazarın yazım tarzı. Almanya özelinde Avrupa yasalarının keskinliğini ve bürokrasisini karikatürize ederek eleştirirken, gerçek hayatlara, savaşlara dair detayları dramatize etmeden ya da yumuşatmadan bütün gerçekliği ile bir parça da mesafeli bir şekilde dile getiriyor. Kitabın 243. sayfasında “…burada karşı karşıya gelmiş iki grup insan da aslında bir evrenin birbirine ait olan, ama ayrılmaları yine de kaçınılmaz olan iki parçası mı yoksa? Aralarındaki yarık gerçekten dipsiz derinlikte de bu yüzden mi böyle şiddetli bir gerilim yaratıyor?” diye başlayan “…Tek bir evrenin içindeki sınırların sayısı nerede?” diye devam eden “sınırlar neden vardır ve bu sınırların koşulsuzca savunulmasının nedenleri-sonuçları nedir"i sorguladığı bölüm benim en etkilendiğim kısımlarındandı. Doğu-Batı Berlin örneğini de ekleyerek vatan nedir, anavatanın sınırı neresidir ve o sınırlar hangi esaslara göre çizilir soruları eşliğinde; adaletsizlik, bürokrasi ve “mülteci krizi”ni Doğu Almanya doğumlu Richard’ın kişisel kaderiyle de birleştirerek anlatıyor. Bu iki uç cephe sayesinde bir Alman olarak özeleştirisini de sunuyor sanki. Bir mülteciye dair duyulan önyargıları (bir mültecinin nasıl şişman olabildiği, nasıl laptop sahibi olduğu ya da batı dillerinden bildiği gibi), bir diyalog ortamı oluşturulmadan, neden burada oldukları anlaşılmadan sırt dönüldüğünü gösteriyor. Adeta güncel bir sorunu daha fazla insana anlatabilmek için kurgunun arkasına saklıyor. Bunu da üst perdeden yüzünüze haykırarak yapmak yerine sorunun her iki cephe için de temeline inerek, sizi durumu sorgulamaya sevk ederek daha sarsıcı bir şekilde yapıyor. Benim yazardan okuduğum ikinci kitaptı ve açıkcası onun üzerine çıkamayacağını düşünerek başlamıştım ancak bayıldım. Bu yıl okuduğum en güzel kitaplardan birisiydi. Mutlaka okuyun.


“ Richard şunu anlıyor: Dublin II’yle birlikte Akdeniz’e sahili olmayan bütün Avrupa ülkeleri, Akdeniz üzerinden gelen sığınmacıları muhattap almama hakkını kazanmış oluyor.”

Gidiyor Gitti Gitmis

Reviews