Magda Szabo

Izanin Sarkisi

Irem

Babasının ölümünden sonra annesini yanına alan İza, mükemmeliyetçi yaklaşımıyla acı çekmekten kaçınarak büyük bir soğukkanlılıkla cenazeyi düzenleyip, eski eşyalardan kurtularak aile evini boşaltır ve annesine Budapeşte’de yeni bir hayat sunar. Ancak kuşaklar arası “ev” anlayışının farkından ve empati- iletişim yoksunluğundan; modern hayatın rahatlığında kusursuz düzenlenmiş yeni ev, iyi niyetin kızgınlıklara dönüştüğü, yanlış anlama ve sessizliklerle dolu bir ortama evrilir. 

Kitap 1963 yılında yazılmış olmasına rağmen halen güncelliğini koruyor. Anne-kız ilişkileri, aile ve sosyal roller, yaşlanma, “ev-yuva” kavramları ile iyilik- bencillik üzerine derin bir psikolojik portre çıkartıyor. Budapeşte günleri, evinden, eşyalarından kopmanın ve gündelik sorumluluklarından “kurtulma”nın sonucu olarak anne Etelka için bir yoksunluk dönemi halini alıyor. İnsanlarla olan bağlarını, çevreye ilgisini, dünyaya dair açlığını yavaş yavaş kaybetmesiyle duygusal olarak dikkatinizi kendisinde topluyor. 

Ancak İza oldukça karışık yapısıyla, daha trajik bir hayatı temsil ediyor. Antal ile ilk karşılaşmalarından itibaren “küçük asker” karakteri atfedilen İza, dışarıdan kusursuz ve kahraman gibi görünen ama içinde bireysel özgürlük ile kendi kendine yetebilme temelinin önceliğinden dolayı sevgiden yoksun büyüyen; savaş sonrası gelen komünist neslin temsilcisi gibi. Yazarın aldığı kişisel yaralar ve sansürle mücadelesinin sonucu olarak bu rejime karşı oluşturduğu sessiz bir protesto gibi. İza çocukluğundan beri iyi, sorumlu, her zaman görevlerini yerine getiren ve doğru davranan kişi konumunda. Ancak bunun geri planında ailesine, sevdiği adamlara karşı görevini yerine getiren ve buna kırılganlığı, sevgiyi, boyun eğmeyi ve aşkı karıştırmadan yapan birisi. Zaten “ev” kavramına bakışındaki sadece sessizlik ve yalnızlığa ihtiyaç duyup, bir “yuva” gereksiniminin olmaması da bu imayı onaylar nitelikte. Bütün bunlara rağmen kitap boyunca İza hakkında asla net bir görüş oluşturamıyor insan. Devamlı öfkeden, anlayışa ilerleyen ve sonunda ruhsuz bırakılmış bir “kurban” kategorisine indirgediğiniz bir karakter. 

Magda Szabo bir anne kız ilişkisi ve gündelik hayatın sıradan detayları üzerinden; Macaristan’ın yakın siyasi tarihi ve değişimlerini, iki farklı dünyayı, sokaklarının, kırsalının ve kent yaşamının dönüşümünü çok etkileyici bir şekilde anlatıyor. Yazım tarzına ve anlatısına hayran oldum, çok sevdim. Bu ay da “Kapı” kitabını okuyacağım. Yazarla mutlaka tanışın ve İza’nın Şarkısı’nı okuyun.

Eylül Görmüş

Of, ne kitap; kalbimi paramparça etti, çok dokundu. Çok süssüz, çok yalın cümlelerle son derece gerçek ve bir o kadar da dramatik bir hikâye anlatıyor Szabo. Babasının ölümünün ardından İza’nın annesini yanına almasıyla beraber gelişen olayları okuyoruz kitapta. Bir yanda hayatının ortasına dalan annesiyle ne yapacağını bilemeyen İza, diğer yanda işe yaramak için çabaladıkça kızını kendisinden daha da uzaklaştıran annesi… (Özellikle içimi parçalayan bu kısımları okurken Saramago’nun şu çok sevdiğim satırları geldi aklıma: “Ben hep yalnız yaşadım ama yalnızlık yalnız yaşamak değildir, içimizdeki birine ya da bir şeye yoldaşlık edememektir. (...) Hatta öyle sanıyorum ki ilk yalnızlık işte bu; kendini lüzumlu hissetmemek.” İnsanların birbirini anlamasının imkansızlığını, kabuklarımızın altında ne kadar başka insanlar olduğumuzu, yalnızlığın nasıl kaçınılmaz olduğunu suratıma çarptı bu kitap. İçindeki herkesi sevdim, hepsine kızdım. Hepsini sezdim, herkesi işittim, hak verdim, eleştirdim. Yazarın tarafsızlığını böyle koruyabilmesi, yargılamadan tüm karakterlerini çırılçıplak soyup okurun takdirine sunabilmesi büyük maharet hakikaten. Usta işi, incelikli, hüzünlü, çok dokunaklı bir kitap İza’nın Şarkısı. Hem İza’nın, hem Etelka’nın, Antal’ın, Vince’nin, Lidia’nın, Domokos’un şarkısı aslında. İyi ki okudum.

Izanin Sarkisi

Reviews