Maribel Fierro

İlk Kurtuba Halifesi

III. Abdurrahman

Muhammed Emin Aydın

Endülüs'te yaşayan Hristiyanlardan araştırma eserlerde sıklıkla (Müslümanlaşan Araplar anlamına gelen) "Müstarib" olarak bahsedilmiştir, ancak hiçbir Arapça kaynak bu kavramı kullanmaz.

9. yüzyılda Endülüs'te sözde Kurtuba Şehitleri olarak anılan kişilere özgü ilginç bir geleneğin arkasında da benzer bir etken olması mümkündür. Bu grup Hz. Muhammed'e ve dinine açıkça hakaret ederek gönüllü bir biçimde şehit olmaya çalışan, Kurtuba içi ve çevresinde yaşayan Hristiyanlardan oluşuyordu.

10. yüzyıl doğu gezgini ve coğrafyacı İbn Hakval, Müslüman Sicilya'da, Müslüman erkek ve Hristiyan kadın evliliğinden doğan kız çocukların annelerinin dinini seçebilmesine müsaade edildiği, ancak doğan erkek çocukların doğrudan Müslüman olduğu bir bölge olduğunu aktarmıştır.

Arapçaya ismi Sarah el-Kutiyye (Vizigot Sarah) olarak geçen, Sarah adındaki soylu Vizigot bir kadın, çok varlıklı bir toprak sahibi olan Kont Ardobast'ın kızıydı. Ardobast, Müslüman fatihlerle çok yakın iş ortaklıkları olmasının yanı sıra, Hristiyanlardan vergi toplamakla mükellefti ve Vali Ebu'l Hattar'a Suriyeli cündler yönetimini ilk öneren, hatta bu sayede bir Vizigot geleneğini devam ettirdiği dahi söylenebilecek olan kişiydi. Ardobast'ın sahip olduğu tüm topraklara nihayetinde Emevilerin ilk emiri tarafından el konulmuştur. Kızı Sarah iki kez evlenmiş, evlilikleri Arap ordusunun yüksek mevkideki askerleri ile gerçekleştirmiştir. Bu evliliklerden gelen varisler, İşbiliye ve Kurtuba bölgelerinde (Beni Haccac gibi) çok güçlü aileler ve soylar oluşturmuştur. Bu soyların sadece bir kolu Beni Kutiyye diye bilinegelmiş, böylelikle büyükannelerinin hatırasını devam ettirmişlerdir. Bu aileden gelen önemli bir isim, birçoklarına göre Endülüslü mühtedilerin bakış açılarını ve ilgi alanlarını kapsamlı bir şekilde yansıtan Endülüs tarihini 10. yüzyılda kaleme almış önemli tarihçi İbn Kutiyye'dir.

Soyun fethedilmiş halklardan devam etmesine o kadar nadir rastlanıyordu ki, kayıtlara geçen tek bir istisnai örneği Sarah el Kutiyye'dir.

Endülüs'te de Müslüman seçkin yöneticiler, zımmilerin İslam'a ihtidasını destekleme yönünde ekstra hiçbir çaba göstermemiştir; çünkü bunun beraberinde getireceği mali kayıpların gayet farkındaydılar.

Endülüs fethedildiğinde, İber Yarımadasının Hispanik-Roman nüfusu son iki yüzyıldır Vizigotlar tarafından yönetilmekteydi. Bu nüfus Hristiyandı.

Belc'in Suriyeli ordusunu oluşturan ve geldikleri coğrafi bölgelerine göre isimlendirilen farklı birliklere cündler denir.

Cündler, söz konusu bölgelerde yaşayan Hristiyanların ödediği vergilerin üçte birini alıyordu.

İber Yarımadasını fetheden ve kaynaklarda belediyyun olarak geçen ilk dalga Arap ve Berberiler tüm bölgeye yayılarak yerleşmiş ve toprak sahibi olmuşlardır.

Endülüs'ün Müslüman fatihleri arasındaki Araplık alametleri, 739 yılında Kuzey Afrika'da bir Berberi isyanı çıkmasıyla artış gösterdi. Şam Emevi halifesi isyanı bastırmak için güçlü bir ordu gönderdi, fakat Berberilerin direnişi epey güçlüydü. Bu Suriyeli birlikler 741 yılında yenilgiye uğradı. Ordu kumandanı Belc b. Beşir el Küşeyri, ordudan geri kalan birkaç kişiyle beraber İber Yarımadasından denize çok az bir mesafe ile ayrılan Ceuta şehrine sığındı.

Endülüs'ün orta sınır bölgesinde Tuleytula'dan genellikle "başkent" diye bahsedilirdi. Ancak Müslüman yöneticilerin ve daha sonra da Endülüs'ün Emevi hükümdarlarının başkenti, güneydeki şehir Kurtuba olmuştur.

Endülüs, İber Yarımadasına Müslümanlar tarafından verilen isimdi.

Yine de şu bir gerçek ki, o Endülüs'ü sonsuza kadar değiştiren kişi III. Abdurrahman'dır.

Güç, otorite, zenginlik, askeri başarı, güzel kadın ve çok çocuk sahibi olmak gibi birçok nimeti birlikte tatmış bir adamın dahi hayatında mutlu olduğunun düşündüğü ne kadar az gün olduğunu gösterir.

III. Abdurrahman, söylentilere göre 49 yıllık hükümdarlığının bir nevi kaydını tutan bir günlük tutmuş, bu günlüğe yazmayı bir gün bile ihmal etmemiştir. Ölümünden sonra bu günlükten anlaşıldı ki, sadece 14 gün mutlu olduğunu yazmıştı.

Öncelikle Endülüs, günümüzde İspanya ve Portekiz olmak üzere iki farklı ülkeye ait bölgeyi kapsayan siyasi ve coğrafi bir toprak bütünlüğüydü.

III. Abdurrahman ve Endülüs Emevileri hakkında çalışma yapanlar için faydalı bir eser.

III. Abdurrahman İlk Kurtuba Halifesi

Reviews

Highlights