Yaşar Kemal

İnce Memed 1-2-3-4

Yusuf Ziya Karabicak

İnce Memed'i okurken bazı tasvirlerin başında 'yine uzun uzun tasvirler geliyor' diyerek burun kıvırdığımı itiraf ederek başlayayım. Bu başlangıçların hepsinin sonrası nasıl aktığını anlayamadığım sayfalar; tasvirler bittiğinde hiç sıkılmadığımı fark etmem ve kullanılan dile hayran olmam oldu. Yaşar Kemal'in Türkçeyi çok iyi kullandığını benden duymanıza gerek yok. Bugün iyice alışkın olduğumuz İstanbul Türkçesinden başka bir dil kullanıyor. Yaşar Kemal'in çoğu zaman daha az edebi (ve bazen daha az edepli) gördüğümüz, bazılarımızın utanılması gerektiğini bile düşündüğümüz bir "taşra" dilini bol bol kullanarak Türkçe'nin en büyük eserini vermiş olması herhalde dil konusunda ahkam kesmeye alışmış insanlara 1953'ten beri zenginliğin pek çok kaynağı olduğunu işaret ediyor olsa gerek.

İnce Memed'in, ve dolayısıyla köylünün, ta Osmanlı'dan kalan yerel güç sahipleri ve onların merkez ile olan ilişkileri üzerinden köylüleri ezmesine bir isyanı var. Bu merkez eskiden İstanbul'du, İnce Memed'in döneminde artık Ankara oldu. Köylülerden uzak, sadece zulüm dayanılmaz hale gelir ve isyan bayrağı çekilirse (belki) ne olup bittiğinin üzerine eğilecek olan bir merkez. Bunu Cumhuriyet tarihi boyunca köylü-kentli kavgası olarak yaşadık ve pek çok farklı mecrada konuştuk. Sanki son yirmi senedir bu konuyu konuşmayı tamamen bırakmış görünüyoruz. Ülke ve sosyal ilişkiler çok değişti belki, ama İnce Memed'in söyleyeceği bir şey hala var. Bu noktaya gelişimizde geçtiğimiz durakları ve hala üzerimizde etkisi olan ilişkileri gösterdiği için. "Kahramanlıkları kimler yapıyorlar ve kimler bundan nemalanıyorlar?" sorularını sorduğu için.

Yaşar Kemal bugün toplumsal kırılma hatları olarak düşündüğümüz meselelere de farklı bir yerden yaklaştı aslında. Bir açıdan jandarma kemiklerinizi kırarken Sünni-Alevi kavgası etmenin ne anlamı olabilir ki diyordu. Ferhat Hoca, İnce Memed ile dağ dağ dolaşırken alevi köylerinde rahatça barınabiliyorlardı. Birbirleriyle şakalaşabiliyorlar ve asıl meselenin ne olduğunu açıkça biliyorlardı. "Fakir fıkaralar çokluk" idi, "zenginler azlık" idi ama yine de zenginlerin dediği oluyordu. Ağalar halkı inim inim inletiyordu. Yaşar Kemal belki de bu eşkiya grubu ve onlara yataklık eden köylüler üzerinden topluma yeni bir dünya vizyonu sunmak istiyordu. Ama maalesef bugün daha da belli ki onu pek dinleyen olmamış.

İşin bir de fantastik boyutu var. Türk edebiyatında halk inanışlarını fantastiğe varan boyutlarıyla bu kadar iyi yansıtan birisi daha yok. Kırkgöz Ocağı, Anacık Sultan, yeşil donlu savaşçılar, İnce Memed'in atı... Hepsi Yaşar Kemal'in edebiyatımıza en üst noktasından kattığı Anadolu inanışlarından. Bugün Türkiye'de fantastik edebiyata duyulan ilgi gittikçe artarken, İnce Memed gibi klasikler pek çok beklentiyi karşılamaya devam ediyorlar.

İnce Memed 1-2-3-4

Reviews