PANDEMİ VE EKONOMİ KISKACINDA SAĞLIK
ÖNSÖZ Küreselleşen dünyada sağlık, eğitim, finans ve ekonomi gibi pek çok alanda yaşanan değişimlerin hayatımızı her anlamda etkilediğini görmekteyiz. Bu kapsamda düşünüldüğünde, 2019 yılının Aralık ayında ilk olarak Çin Halk Cumhuriyeti’nin Wuhan şehrinde ortaya çıkan Covid-19 salgınının tüm dünyada başta sağlık ve ekonomi olmak üzere birçok açıdan insan hayatını derinden etkilediğini söyleyebiliriz. Salgının ortaya çıkışı ile gelişmiş ülkeler de dahil olmak üzere tüm dünya devletlerinde sağlık sektörünün ne denli önemli olduğu bir kez daha anlaşılmış ve sektörün kriz süreçlerine hazır hale getirilmesi, tıbbi malzeme ve personel temini, hastane yatak kapasitelerinin arttırılması ve salgına karşı aşı çalışmalarının başlatılması gibi konular devletlerin gündemini oluşturmuştur. Sağlık sektöründe, salgın süreci ile birlikte artan farkındalık ve pandemi sürecinden özellikle ekonomik faaliyetlerin etkilenmesi sonucunda; sağlık ile ekonomini bilimlerinin entegre edildiği “Sağlık Ekonomisi” disiplininin de ne denli önemli olduğunun anlaşılmasına yol açmıştır. Ekonomi biliminde yer alan teorilerin sağlık alanına uygulanması ile ortaya çıkmış olan “Sağlık Ekonomisi” birçok araştırmacı tarafından çalışılan bir disiplin olarak karşımıza çıkmaktadır. Devlet kaynaklarının sağlık sektöründe en verimli şekilde kullanımını sağlamak, sağlık hizmetlerinin finansmanı ve vatandaşa ulaştırılması aşamasında planlama yapmak ve çeşitli sağlık politikalarının gerek hastane gerek ise bölgesel bazda uygulanmasını sağlayacak koşulların hazırlanması gibi konular “Sağlık Ekonomisi” disiplininin kapsamını oluşturmaktadır. “Sağlık Ekonomisi” bu denli önemli iken, disiplinin ortaya çıkışı ile bu alanda yapılan nicel çalışmaların sayısında da zaman içinde önemli artışlar olduğunu görmekteyiz. Bu çalışmalarda özellikle ekonometrik yöntemlere başvurulması ile birlikte yeni bir kavram olarak “Sağlık Ekonometrisi” sık sık kullanılmaya başlanmıştır. “Sağlık Ekonometrisi” ni sağlık ekonomisi ve ekonometrik yöntemlerin entegre edildiği bir disiplin olarak tanımlamak mümkündür. “Sağlık Ekonometrisi” disiplini ise kaynakların dağılımı, sağlık hizmetlerinin arz ve talebi, maliyet-fayda analizleri, sağlık politikalarının sektör üzerindeki etkilerinin analiz edilmesi kapsamında gerek politika yapıcılara gerek ise sağlık çalışanlarına yol gösterici olmaktadır. Rating Academy tarafından 12-14 Kasım 2020 tarihlerinde pandemi süreci dolayısıyla online olarak düzenlenen ve dünyanın dört bir tarafından katılımcıların ve konuşmacıların yer aldığı Uluslararası Farklı Boyutları ile Sağlık Konferansı’nda sağlık ekonomisi ve ekonometrisine ilişkin birçok konuşma yapılmış ve bu kapsamdaki çalışmalar sunulmuştur. Bununla beraber, sağlık konusu sadece ekonomi ve ekonometri boyutlarıyla değil, istatistik, sanat, edebiyat, eğitim, kültür ve teknoloji gibi birçok boyutları ile de ele alınmıştır. Bu sayede sağlığı farklı yönleri ile tartışmaya açarak her alandan akademisyenler, araştırmacılar, sağlık çalışanları, sivil toplum kuruluşları ve öğrenciler bir araya getirilmiştir. Covid-19 pandemisi ile ortaya çıkan farkındalığa bir nebze de olsa katkı sağlanması amaçlanmıştır. “Pandemi ve Ekonomi Kıskacında Sağlık” isimli kitabımız “Sağlık Ekonomisi” ve “Sağlık Ekonometrisi” alanlarında konferansımızda sunulan Türkçe ve İngilizce yazılmış 7 seçilmiş eserin yer aldığı editoryal bir kitaptır. Bu kapsamda düşünüldüğünde bahsi geçen alanlarda çalışan çok kıymetli hocalarımızın yazdıkları eserler ile literatüre katkı sağlamaktadır. Kitabımızın birinci bölümünde Prof. Dr. Mehmet Şişman tarafından yazılan ve covid-19 pandemisinin dünya ekonomisi üzerindeki etkilerinin incelendiği “İki Kriz Arası Salgındaki Dünya Ekonomisi” adlı çalışma yer almaktadır. Doç. Dr. Özge Uysal Şahin ve Doç. Dr. Sevda Akar tarafından kaleme alınan “Türkiye’de ve AB Ülkelerinde Covid-19 Pandemisinde Alınan Mali Önlemler: Batı Başarılı mı?” isimli çalışma kitabımızın ikinci bölümünü oluşturmaktadır. Çalışmada, Türkiye’de ve Avrupa Birliği ülkelerinde covid-19 salgının Dünya Sağlık Örgütü tarafından bir pandemi olarak ilan edilmesinden sonraki süreçte bu ülkeler tarafından alınan mali önlemler değerlendirilmektir. Üçüncü bölümde, Öğr. Gör. Ayşegül Berrak Köten tarafından yazılan “Pandemi Döneminde Türkiye ve Avrupa Birliği Bankacılık Sektörlerinde Alınan Önlemler ve Küresel Finansal İstikrara Etkileri” adlı çalışma yer almaktadır. Çalışma, pandemi sürecinin başlaması ile birlikte Türkiye’de ve dünyada özellikle bankacılık sektörüne yönelik alınan önleyici politikaları ve bunların etkilerini tartışarak, geleceğe yönelik çıkarımlarda bulunmaktır. “Health Econometrics Publications in the Area of Health Care Policy and Health Care Markets: A Bibliometric Analysis” isimli çalışma kitabımızda dördüncü bölümde yer almaktadır. Çalışmada, sağlık ekonometrisi literatüründe özellikle sağlık politikalarının ve sağlık piyasasının analizi konularında yazılmış olan eserlere ilişkin olarak yapılan bibliometrik analizler yer almaktadır. Beşinci bölümde, Araş. Gör. Dr. Canser Boz tarafından yazılan “Health Expenditure and Economic Growth: Fourier Approach for Turkey Case” adlı çalışma yer almaktadır. Bu çalışma, OECD ülkeleri için 1975 ve 2017 yılları arasında sağlık harcamaları ile ekonomik büyüme arasındaki ilişkiyi Fourier Yaklaşımı ile analiz etmektedir. Prof. Dr. Sibel Tan, Araş. Gör. Sema Ezgi Yüceer ve Araş. Gör. Eylem Durmuş tarafından yazılmış olan "Dünya’da ve Türkiye’de Tarımsal Ürünlerin Tüketimi ve Kendine Yeterlilik Durumu” adlı çalışma kitabımızın altıncı bölümünü oluşturmaktadır. Çalışmada, tarım sektörü ve tarımda uygulanan politikaların insanların sağlığı ve yaşamlarını sürdürebilmeleri noktasında ne derece öneme sahip olduğu ele alınmıştır. Son olarak yedinci bölümde “Jeotermal Kaynakların Sağlık ve Termal Turizmdeki Yeri ve Önemi” isimli çalışma yer almaktadır. Dr. Öğr. Üyesi Deniz Ozan tarafından yapılmış olan çalışmada ülkelerin doğal zenginliklerinden biri olan jeotermal kaynakların Türkiye’deki sağlık turizmi ile ilişkisi irdelenmiştir. Kitapta yer alan tüm bu çalışmaların sağlık ekonomisi ve sağlık ekonometrisi alanlarına ciddi katkı sağlayacağına inanmaktayız. Bu bağlamda, kitabın ortaya çıkması ve hazırlanmasında başta kitaba çalışmalarıyla katkı veren değerli yazarlar olmak üzere, Rating Academy’nin Sayın Genel Müdürü Prof. Dr. Mehmet Şahin’e ve tüm Rating Academy ekibine ve ayrıca kitabımızda yer alan her bir çalışmanın hakemlik sürecini özveri ve titizlikle ile yürütmüş olan değerli akademisyen dostlarımıza teşekkürü bir borç biliriz. Kitabımızın sağlık ekonomisi ve sağlık ekonometrisi alanlarında çalışan tüm araştırmacılara faydalı olmasını diliyoruz. Editörler Doç. Dr. Özge UYSAL ŞAHİN Dr. Öğr. Üyesi Merve ERTOK ONURLU