"İyi olan, annelerin çocukları dışında da birilerini sevebilmesi. Annemin bir aşığı olsaydı eğer, oluk oluk akan her çeşmenin başında susuzluktan ölmezdim hayat boyu."

Annemin eşi Alev Er'in Şafakta Verilmiş Sözüm Vardı'yı ilk kez çevirmesinin üzerinden 40, benim bu kitabı okuyup vurulmamın üzerinden 20 sene geçti ve yeniden buluştuk. Gary'nin annesiyle ilişkisinin derinlerine daldığı, en otobiyografik eseri olan ve aslında bir bildungsroman diyebileceğimiz bu kitabı kendi "bildung" sürecimin farklı aşamalarında okumak çok iyi hissettirdi - 15 yaşımdayken başka türlü sevmiştim, şimdi başka türlü sevdim.

Alev Abi, Gary'nin hakları Sel'e geçip kitap yeniden basılacak olunca eski çeviriye bir göz atmak için oturduğunda yazarın 1980'de yapılan son baskıya bir bölüm eklediğini fark etti: İlk baskıda olmayan Zaremba adlı bir karakteri (bence harika bir karakter) içeren kocaman bir bölüm. Gary, 1980 sonundaki "Çok eğlendim, teşekkür ederim. Hoşçakalın." cümleleriyle biten o unutulmaz mektubu ardında bırakarak intihar edişinden evvel son bir kez dokunmak istemiş kitabına anlaşılan. Bu baskı, Avrupa edebiyatının bence son büyük klasiklerinden birinin nihaî versiyonu.

Avrupa demişken - tam bir Avrupa romanı bu. Kundera, Gary, Marias gibi bazı yazarları Avrupa fikrinden bağımsız okumanın ve anlamanın imkansız olduğunu düşünüyorum. Avrupa kıtası değil ama: fikri. Bir fikir, bir idea ve ideal, kimi zaman bir ütopya ve kimi zaman bir hayal kırıklığı olarak Avrupa. Bir Rus Yahudisi annenin Litvanya doğumlu oğlunun Goncourt Ödüllü bir yazar ve Liberation Haçı sahibi bir asker ve başkonsolos olmasının öyküsü: tam bir Avrupa, Avrupalılık hikâyesi bu işte.

Gary'nin dilimize çevrilmiş neredeyse tüm kitaplarını okudum ben ve kendime hep şunu sorarım: bu kadar idealist, umutlu, muzip bir adam nasıl kendini öldürür? Ben hayatımda umudu onun kadar güzel anlatan kimseyi okumadım çünkü. Sorunun cevabını hâlâ bilmiyorum.

Benim için bir geri dönüş kitabı olan bu eser, bence Gary okumaya başlamak için en doğru adres. Bu sonsuz sevdiğim, cümleleriyle hayatımın son 20 senesinde büyük izler bırakmış adamın daha çok okunmasını çok isterim.