Simone Weil

Yer Cekimi ve Inayet

feza

** spoiler alert **
           Simone Weil, Yerçekimi ve İnayet kuramını şu şekilde açıklar: "İnayet, iniş hareketinin yasasıdır. Alçalmak, ahlaksal yerçekimi bakımından yükselmektir. Ahlaksal yerçekimi bizi yükseklere doğru düşürmektir." der. Metafizik düşünürüdür ve aynı zamanda katolik sofizminin izinden gider. Tanrının buyruğundan başkasını iyilik olarak kabul etmez. Kötülük ise insanın varlığını genişletme çabasıdır. "Başkasına kötülük yapmak, ondan bir şey almaktır. Bu ne­dir? Kötülük yapıldığı zaman (geri ödenmesi gereken) ne kaza­nılmıştır? Önemimiz artmıştır. Genişlemişizdir. İçimizdeki bir boşluğu, başkasında boşluk yaratarak doldurmuşuzdur." sözleriyle açıklanır. Eğer ıstırap kendi dışına yayılmazsa kişi "kendi içinde evrenin temsiline kötülük" yapabilir. 
Bu da intiharın neden yasak olduğunu açıklayan kuramıdır. Weil yalnızca gerçeği kabul eder ve intihar, platoncu anlayışında gerçek tasvirine uymayandır ancak hayalidir. Eğer bundan kurtulursa öncesine göre bağlarını daha fazla koparmış olmaz bu yüzden de yasaktır. Ancak kişisel yaşam öyküsünde felsefesinin yaşam tarzına yansıması da onu bir çeşit yavaş intihar benzeri bir sona sürükler. Neticede intihar değildir ancak eninde sonunda ne olacağı tahmin edilebilir sağlık sorunlarıyla mücadele eder ve buna yol açan her şey iradidir. Felsefesine sadık bir insandır bu yüzden, hayatının sonuna kadar. Çektiği acının boşa giden olmadığını düşünür çünkü. Ona göre "Koparmayan her acı boşa harcanmış acıdır" Bu söz şöyle açıklanabilir. Simon Weil boşluğun doldurulmaması gerektiğini söyler ve "iyi olan bir yokluktur" çünkü yokluk gerçek dışı olmayan tek şeydir anlayışıyla, ruhun entropi, yani bağlantılı olarak yerçekimi ilkesine uymaması gerekliliğinden, inayet olmayan her şeyden vazgeçme, hatta inayeti bile arzulamama kavrayışına sahip olmaktan bahseder. "Boşlukları dolduran, acıları hafifleten inançları terk etmek gerekir." der. Ona göre acıyı hafifletmeye çalışmak beyhude bir çabayla dengeyi bozar çünkü aramak bulmak değildir ve bu ancak bir günah, perçinleyen, boşa giden bir uzanış olur. Bu sebeple "bağlanma yanılsamalar üretir ve her kim gerçeği istiyorsa bunlardan kopmak zorundadır." der. Tüm bunlar bağlamında "Koparmayan her acı boşa harcanmış acıdır." cümlesinin ifadesi şudur: geçici şeylerin yoksunluğu için kendini teselli etmek boşluğu doldurmak için beyhude bir çaba ve doğurduğu mutsuzluk gerçekliğe ulaştırmaması sebebiyle ancak boşa harcanmış bir acıyı doğurabilir. Böyle bir mutsuzluk teselli edilmemeli, onun için gözyaşı dökülmemelidir. Teslimiyet ile geçmişi kabul ederek denge arayışıyla uzanmadığımız geleceksiz bir şimdide yaşamak, reel düzlemde bu anlayışın yansıması olarak görülebilir. 
Simone Weil gerçek olan dışında hiçbir şeye kredi vermez. Bizim gerçeğimizin ise zıtlık düşüncesiyle, dualite var olduğunu ifade eder. 
Gerçeği bilmek ise iki şekilde mümkündür: ıstırap ve zevk. Ancak bilgiye ancak ıstırapla ulaşılabileceğini ifade eder. Çünkü "Arzu imkansızdır; nesnesini yok eder. Aşıklar bir olama­dıkları gibi Narkissos da iki olamaz." Tasavvuftaki vahdet-i vücud anlayışını bu yüzden kabullenecek birisi değildir. Bilgi hazda arandığında ruhun kaybolacağını söyler. Tanrının bilgisine ulaşmak için ağaca uzanmak yasaktır. Yalnızca ıstırap kalmıştır bize. 
Isrıraba rağmen sevgi ve güzelliğin varlığından da bahseder. Ancak bunlar geçici ve rastlantısal var olabilecektir. Tanrı tarafından verilen sevilmelidir ancak yalnızlığını her koşulda korumak kaydıyla. Gerçek sevgi içsel yalnızlığı yok etmez ve minnettarlık duygusuyla tabiiyet oluşturmaz. Sevilene değil yazgıya minnettarlık olarak ifade eder bunu. Buna yol açan hayra izin verilmesinin sebebi ise minnettarlığın ıstıraptan daha büyük bir alçalma olmasıdır. Bu ancak adalet anlayışı ile mümkün kılınan iyilik yapma aracı olabilir.

Simone Weil genel düşüncesi itibariyle Hristiyanlığa yakın teolojik görüşler ileri sürer özetle. Diğer semavi dinleri ise "Yehova, Allah (...) dünyevi tanrılardır. Gerçekleştirdikleri arındırma hayalidir. " cümleleriyle reddeder. 

*

Tüm bunlarla birlikte Simone Weil kitabı okuduğum süre boyunca bana hep şunu hissettirdi, tüm düşüncelerini özenle dizdiği bir lego evinin içindeymişim gibi. Eksiksiz bir şekilde oluşturulmuştu ancak parçaları hala kafamda çıkarıp yerine başka parçalar takmak istiyordum fakat düşüncesindeki katılık buna asla müsaade etmeyecektir. Dil yönüyle okuması kolay bir kitap olduğunu düşünmüyorum ancak bundan başka bir sebeple can sıkıntısı veriyordu daha çok: hep aynı yere dönmek. İyi bir aktarım için birçok kez etrafında dönülmesi ve tüm kavramlarla incelenmesi gereken bir konu olsa da maalesef bu yönüyle sıkıcı olabilecek bir eser olarak görüyorum. Anladığım kadarıyla tüm felsefesi yukarıda açıkladıklarımla en özetidir ve yazmadıklarım ise bağlamda yine temel noktaya dönüp varacaktır.

En öznel düşüncemle ise, bu kitabı okumaya başlarken mevcut hevesimin yerinde kalmaması kitaba dair olumlu izlenimimi oldukça zayıflattı ne yazık ki. 

Temel bir İslam yaşayışı ve nitelikli bir tanrı inancıyla büyütüldüm ben. Farklılıkları göz önündedir ancak temelde semavi dinlerin benzerliği özleriyle açığa çıkar. Bu yüzden Simone Weil herhangi bir şeyden bahsettiğinde onu anlıyordum esasında da, çünkü hiç de yabancı değildim. Ancak benim içimdeli itki hiçbir zaman onun içindeki itkiyle aynı yönde olmadı. Varlığımı ölçüsüzce genişletmeyi dilemediğim gibi tanrı için ezilerek köşeye çekilmeyi de isteyemedim. O tanrıyla dahi içindeki mevcut boşluğu dolduramayacağını çünkü boşluğun varlığın belirteci olduğunu hatırlatırken ben dualar etmiştim tanrıya ulaşmak için. Istırap çekmeyi anlayabiliyordum ama buna yazgı deyip köşeye çekilmeyi değil. A priori nedir biliyordum ama o peşinde koştuğum için kendimi yermeyi düşünmüyordum hiçbir zaman. Normalimdi bu. Çünkü bunlar da bana göre çok insanca. İnsanın sırf ışık uğruna maddi bedenini ve hatta ruhunun doyma arzusunu hiçe sayması benim için kabul edilebilir şeyler olmadı bu yüzden. Fark ettim ki sonunda kitap boyunca ideali tanımlıyor Weil ama insan o kadar kusursuz olabilecek bir varlık olmadı hiç. Çünkü bu ancak Simone Weil'ın olması gerektiğini belirttiği gibi insana ıstırap verir ve bu düşüncenin mükemmelliyetçi görünüşü beni rahatsız eden temel etmen. Çünkü ben de başka bir açıdan mükemmelliyetçi olan biri olarak bundaki yaralayıcılığı ve gerçekçi olmayan hissiyatı çok iyi bilip tanırım ve bunu kabullenerek beni yaralamasını isteyecek gibi olamıyorum anlaşılan. 

Yine de fikir uyuşmazlığına rağmen birçokları gibi onun yüceliğini ben de kabul ediyorum. Fikirleriyle net, doğrunun ve ezilenin yanında olma ahlakına sahip oluşu saygıyı hak ediyor. Eminim ki buna ihtiyacı yoktur ancak bu da gözümde beklentisizce verilen sevgi. 

Son bir alıntıyla: "Istırap, öğretim ve dönüşüm. Gerekli olan, yeni başlayanla­rın bir şey öğrenmesi değil, onların içinde onları öğretime yat­kın kılacak bir dönüşümün gerçekleşmesidir. Pathos hem ıstırap (özellikle ölüme kadar ıstırap çekme), hem de değişim (özellikle ölümsüz bir varlığa dönüşme) anla­mına gelir."

Benim içimde bir kıvılcım öyle ya da böyle var nihayetinde. Belki yıllar sonra tekrar okuyacağım o yüzden bu kitabı. Onun neye dönüşeceğini görmek istiyorum. Belki söner. belki de kuşku gibi orada kalır. Belki sonunda onu anlarım. Bilmiyorum bunu hiç.

Yer Cekimi ve Inayet

Reviews