De viking vriend en vijand

De Vikingen. Zijn dat niet die goddeloze plunderaars, moordenaars en verkrachters uit de onrustige nadagen van het Karolingische Rijk? Zij verschenen plotseling met hun snelle drakkars overal waar in handels- en kloosternederzettingen rijkdom te rapen viel, en ze waren, nog voor de lokale machthebbers konden ingrijpen, al even snel weer weg. Hun terreurdreiging verlamde het dagelijks bestaan. De bezadigde Alcuinus noteerde letterlijk: "Nooit voordien heerste er in Brittannie zulke terreur als we nu hebben ondergaan vanwege een heidens ras, noch hielden we het voor mogelijk dat men zo snel van overzee kon binnenvallen." Maar dit beeld, hoofdzakelijk op basis van historische ooggetuigenverslagen, dient duidelijk bijgesteld. De materiele getuigenissen tonen ons immers een welvarend en nijver Scandinavie, dat de vertrekbasis was voor verre ontdekkingstochten (tot in de 'Nieuwe Wereld' toe), en dat deels als draaischijf fungeerde van de toenmalige wereldhandel. Het meesterschap van de Vikingen op het vlak van de scheepsbouw was ongezien, hun runenschrift ingenieus, hun religieuze opvattingen fascinerend. De inrichting van nederzettingen in het thuisland of in de gebieden waar ze voet aan land hadden gezet maakte school. Met de beginnende christianisatie beinvloedden ze in grote mate de leer en de praktijk van het christendom, getuige bijvoorbeeld de kersttraditie en de unieke stavkirken. Hun hnefatafl-spel leert hen kennen van hun homo ludens-kant. En genetische sporen bij de bevolking van Groot-Brittannie en het Europese vasteland bewijzen dat de interculturele uitwisseling meer dan symbolisch was. De titel van de tentoonstelling en van de begeleidende publicatie - De Viking. Vriend en vijand hoeft dan ook niet te verbazen. Met jeugdig enthousiasme hebben archeologiestudenten van de Katholieke Universiteit Leuven onbevangen nieuwe horizonten afgespeurd, onder het waakzaam oog van de docenten Britte Meijns (Geschiedenis) en Arnold Provoost (Archeologie). De resultaten zijn op zijn minst verfrissend. De bange West-Europeanen van toen hadden blijkbaar ongelijk. Uiteraard waren de Vikinginvallen meer dan beleefdheidsbezoekjes. Bovendien getuigden ze van commerciele en ideologische agressiviteit. Maar de Vikingen hebben evenzeer gezorgd voor een belangrijke en blijvende cultureel-antropologische injectie. Vandaar dit voorzichtig welkom aan de Viking, onze vriend en vijand.