Mustafa Kutlay

H. Emrah Karaoğuz

This book sketches an institutional political economy framework to discuss the interaction between development and foreign policy in the global South with reference to Turkey. The authors argue that although the developmental state framework has commonly been employed to explore domestic economic development processes without analytically focusing on the foreign policy dimension, developmental state institutions are highly relevant in the creation and pursuit of a development-oriented foreign policy at a time of growing uncertainty marred by geopolitical and geoeconomic tensions. The book develops a two-level ‘Regime Coherence Framework’ to account for the domestic and international dimensions of development-oriented foreign policy. The main argument posits that the development regime in Turkey and associated foreign policies lack coherence, due to weak institutional complementarities between economic governance, state-business relations, and financial statecraft at the domestic-external nexus.

Rethinking Interconnectedness in a Multipolar World

Development and Foreign Policy in Turkey

Türkiye’nin kullanmayı tercih ettiği jargonla “Güney Kıbrıs Rum Kesimi”, AB’nin ve diğer pek çok devletin kullandığı isimle “Kıbrıs Cumhuriyeti”, İsrail ile imzaladığı münhasır ekonomik bölge anlaşması gereği, Doğu Akdeniz’de petrol arama çalışmalarına başlamıştır. Türkiye’nin dış ve iç politika gündeminin oldukça yoğun seyrettiği bir döneme denk gelen bu hamle, Türkiye-İsrail gerginliği nedeniyle Doğu Akdeniz’de zaten pamuk ipliğine bağlı olan dengelerin ciddi bir sarsıntıya uğraması anlamına gelmektedir. Diğer taraftan bakıldığında son gelişmeler, Kıbrıs sorunu çözülmedikçe Türkiye’nin hiç beklenmeyen krizlerle nasıl kolayca yüzleşebileceğinin de habercisidir. Güney Kıbrıs Rum Kesimi son girişimiyle (1) Kıbrıs sorunu için kritik bir dönem olan Ekim ayında dikkatleri dağıtmak istemekte; (2) Kıbrıs sorununu denize de taşıyarak çözümün çok daha çetrefil bir hal almasını sağlamaya çalışmakta ve (3) gerilen Türkiye-İsrail ilişkilerinden kendi ulusal çıkarları açısından faydaya dönüştürerek yaşadığı iç siyasi ve ekonomik krizi daha az toplumsal tepkiyle aşmayı hedeflemektedir. Bu tespitten hareketle hazırlanan bu analiz, Doğu Akdeniz’de son dönemde artan gerginliği değişik boyutlarıyla incelemeyi ve Türkiye’nin Doğu Akdeniz’de uygulaması gereken stratejinin ana sütunlarını belirlemeyi amaçlamaktadır. Bu kapsamda ilk olarak, Kıbrıs Rum Yönetimi’nin son çıkışının altında yatan dinamikler incelenmiş, ardından Türkiye için politika önerilerinde bulunulmuştur. Sonuç olarak analizin iddiası şudur: Doğu Akdeniz’de yaşanan son gelişmeler, Türkiye açısından hayati önemdedir. Türkiye’nin kararlılık ve ciddiyetini hemen her platformda ısrarlı bir şekilde anlatması; bilhassa AB, ABD, BM, Rusya, Mısır ve Lübnan nezdinde diplomatik baskı uygulaması yerinde olacaktır. KKTC ile imzalanan anlaşma gereği vakit kaybetmeden sondaj çalışmalarına başlanmalı, Akdeniz’de Mısır ve Lübnan ile münhasır ekonomik bölge anlaşmaları imzalanması için girişimlerde bulunulmalıdır. Ayrıca Doğu Akdeniz’de “sıfır toplamlı bir oyunun” devreye girdiğinin idrakinde bir dış politika paradigması benimsenmelidir. Son dönemde Türk dış politikasının eş zamanlı olarak çok değişik cephelerde yoğun bir diplomasi trafiğine girdiği ortadadır. Bu durum Türkiye’nin enerjisini çok daha iktisatlı ve sonuç odaklı kullanmasını gerektirmektedir. Türkiye’nin enerjisini en yoğun şekilde harcaması gereken alanların başında ise Doğu Akdeniz’in geldiğini, bu açıdan Doğu Akdeniz’in Türkiye için yaşam alanı oluşturan (lebensraum) bir alt-havza teşkil ettiğini belirtmek gerekir.

Doğu Akdeniz’de Sertleşen Rekabet: Güney Kıbrıs Rum Kesimi-Türkiye Gerginliği

Osman Bahadır Dinçer

Bu çalışmanın amacı Türkiye’nin Ortadoğu’daki “bölgesel güç” kapasitesini ölçmektir. Bu eksende, özellikle son dönemde Türkiye’nin artan bölgesel nüfuzunun yapısal unsurlarına ve bu unsurların sürdürülebilir olup olmadığına yoğunlaşılmıştır. Türkiye, dış politika aktivizmi açısından 21. yüzyılın ilk on yılında diğer dönemlere kıyasla oldukça etkin bir politika izlemeye başlamıştır. Ülkenin geçirdiği politik, ekonomik ve kültürel dönüşüm ve küresel sistemde yaşanan değişimler, söz konusu aktivizme imkân sağlamıştır. Ulusal ve küresel dönüşümün açtığı fırsat penceresi ile siyasi girişimciliği birleştiren dış politika yapıcılarının katkısıyla Türkiye’nin değişik nedenlerle yıllardır uzak kalmayı tercih ettiği ya da zorunda bırakıldığı Ortadoğu bölgesinde daha görünür hale geldiğini tespit etmek gerekir. Bu açıdan Türkiye, Ortadoğu da bir aktör haline gelmiş bölgeye ilişkin politikalarında nispeten daha bağımsız ve Ortadoğu halklarının sempatisini kazanan adımlar atmıştır. Bu gelişmeleri temel alan Türkiye’nin, Ortadoğu bölgesinde “rol model” olduğu ya da “düzen kuran” aktör statüsüne yükseldiğine ilişkin argümanlar, yazılı ve görsel medyada sıkça dillendiriliyor olsa da bu iddiaların sistematik ampirik analizinin yapılmadığı görülmektedir. Bu boşluktan yola çıkan bu çalışmada, Türkiye’nin kapasitesi, diplomatik güç, ekonomik güç ve yumuşak güç unsurları açısından verilere dayanarak ampirik olarak ele alınmıştır. Çalışmanın vardığı sonuç, Türkiye’nin Ortadoğu coğrafyası ekseninde beklenti-kabiliyet açığından mustarip bir ülke olduğu, bu çalışmada belirtilen eksiklerini gideremediği sürece “bölgesel lider” olamayacağı yönündedir.

Türkiye'nin Ortadoğu'daki Güç Kapasitesi: Mümkünün Sınırları

Türkiye-AB ilişkileri yarım asrı aşan süreç içerisinde birçok evreden geçerek günümüze kadar süregelmiştir. Her ne kadar nihai hedef gerçekleşmese de bu süreçte Türkiye önce "aday ülke" ilan edilmiş, ardından ise "müzakere eden aday ülke" statüsüne terfi ettirilmiştir. Tüm bu süreçte iki taraf birbirine değişik mekanizmalarla eklemlenmiş ve kurumsal entegrasyon özellikle ekonomi alanına oldukça ileri seviyelere gelmiştir. Ekonominin bu denli ön plana çıkmış olmasında ise asıl dönüm noktasını 1995 tarihli Gümrük Birliği Kararı oluşturmuştur. Gümrük Birliği (GB) ile birlikte Türkiye mevzuat açısından AB'yi temel dayanak noktası almış, işlenmiş tarım ve sanayi ürünlerinde ise "sıfır vergi" rejimine geçilerek her türlü gümrük engeli ortadan kaldırılmıştır. İmzalandığı dönem, dönemin özgün şartları ve GB sayesinde elde edilmesi beklenen politik avantajlar açısından bakıldığında GB'nin "yerinde bir karar" olup olmadığına ilişkin tartışmaların bugün yeniden masaya yatırılması gerekliliği açık biçimde ortaya çıkmaktadır. Bu çalışma Türkiye-AB ilişkilerinin doğasının değiştiği varsayımından ve dünya politik ekonomisinin kapsamlı bir dönüşümden geçtiği iddiasından yola çıkarak GB'nin, en azından kimi boyutları açısından, tartışmaya açılması gerektiği tezini öne sürmektedir. Bu kapsamda bu yazıda GB'nin mevcut haliyle niçin sürdürülemeyeceği üzerine üç temel argüman geliştirilecek, GB'nin yeniden tartışmaya açılmasına ilişkin bir çerçeve sunulmaya çalışılacaktır.

Türkiye-AB İlişkilerinin Değişen Seyri ve Gümrük Birliği’ni Yeniden Düşünmek

Fatma Yılmaz Elmas 

Avrupa’da gerek ekonomik kriz gerekse de göç baskısının sosyal korkuları tetiklemesiyle ortaya çıkan korumacı eğilimler, milliyetçi siyasi dalganın hızla yükselmesine neden olmaktadır. Asıl sorun ise konjonktürel gelişmelerin aşırı sağın yükselişini körüklemesinden ziyade, aşırı sağcı söylemin merkeze kayması ve bu eğilimin genele yayılarak yapısal bir fenomene dönüşmesidir. Bu durum sadece Avrupa’daki göçmen varlığını değil, Avrupa bütünleşme değerlerini de tehdit etmektedir. Dolayısıyla pek çok Avrupa ülkesinde genel siyasi söylemin parçası haline gelen ucuz popülizmin önünün alınması gerekmektedir. USAK AB Araştırmaları Merkezi uzmanları tarafından hazırlanan bu çalışma ile günün koşulları içinde görmezden gelinen bu sorunun yapısal bir unsura dönüşme tehlikesi göz önünde bulundurularak, bu konuda farkındalık oluşturulması amaçlanmaktadır.

Avrupa'yı Bekleyen Tehlike: Aşırı Sağın Yükselişi

21. yüzyılın ilk on yılı Avrupa bütünleşmesi açısından tarihsel dönüşümün yaşandığı bir dönem olmuştur. İlk olarak yüzyılın başında yeni bir para birimini hayata geçiren Birlik, 2004 yılında tarihinin en büyük genişlemesini gerçekleştirerek küresel ölçekte bir güce dönüşme yönünde önemli adımlar atmıştır. Ancak bu hamleler birtakım zaafları da beraberinde getirmiştir. Günümüzde AB bütünleşmesi ve AB’nin en ‘başarısı’ Euro derin bir kriz yaşamaktadır. Bu krizin değişik boyutları olmakla birlikte en çarpıcı yönlerinin başında borç buhranı gelmektedir. USAK AB Araştırmaları Merkezi tarafından hazırlanan bu raporun amacı ‘AB tarihini en ağır ekonomik krizine’ ilişkin süreci analiz etmek, AB üyesi ülkelerin içine düştüğü devasa borç sarmalı hakkında bilgi vermek ve AB’yi nasıl bir geleceğin beklediğine ilişkin öngörülerde bulunmaktır. Raporun temel argümanı şudur ki, Euro bölgesi eğer kapsamlı tedbirler alınmazsa uzun ömürlü olamayacaktır. Bu durumda ise hem AB bütünleşmesinin geleceği hem de AB’nin küresel sistemdeki konumu büyük ölçüde değişebilecektir. Şüphesiz bu gelişme, AB üyesi olmak isteyen Türkiye’yi de çok yakından ilgilenmektedir. Bu kapsamda, Euro Bölgesinin geleceğine ilişkin üç muhtemel senaryo ön plana çıkmaktadır: 1. Euro Bölgesinin geleceğine ilişkin birinci senaryo ‘dağılmadır’. 2. Euro Bölgesinin geleceğine ilişkin ikinci senaryo ‘yeniden yapılanmadır’. 3. Euro Bölgesinin geleceğine ilişkin üçüncü senaryo ‘ yeniden şekillenmedir’. Euro Bölgesinin geleceğin nasıl şekilleneceği cevabı birçok değişkene bağlı bir denklem gibidir. Uluslararası sistem, üye ülkelerin ekonomik imkân/kısıtları ve politika yapıcıların ‘politik girişimciliği’ bu denklemin en belirleyici üç parametresini oluşturmaktadır. Ancak, mevcut konjonktür dikkate alındığında üçüncü senaryo gerçekleşmesi en muhtemel senaryo olarak karşımıza çıkmaktadır. Zira politika yapıcılar açısından en arzulanır, reel politik açısından ise en uygulanabilir senaryo ‘yeniden şekillenmedir.’ Şüphesiz bu senaryonun optimum çözüm olup olmadığı tartışma konusudur. Ayrıca Avrupa bütünleşmesinin geleceği ve ‘çok vitesli Avrupa’ tartışmalarını ete kemiğe büründürmesi açısından da üçüncü senaryo en az diğerleri kadar önemli sonuçlar doğuracaktır.

Mustafa Kutlay

About

Books

Join the club